Ο Πλάτων 428 - 348 π.Χ. - "Και αυτή η κατάσταση της ψυχής ονομάζεται Σοφία" Από τον Craig Pearson, Ph.D.
Δέκα χρόνια αργότερα, μετά το θάνατο του Σωκράτη, άρχισε να ταξιδεύει ανά τη Μεσόγειο. Σε ένα ταξίδι που θα διαρκούσε δώδεκα χρόνια, επισκέφθηκε την Ιταλία, τη Σικελία, τη Σειρήνα (μια αποικία στη σημερινή Συρία) και την Αίγυπτο, αναζητώντας φιλοσόφους και ιερείς, σπουδάζοντας μαθηματικά, φιλοσοφία, αστρονομία και θρησκεία και συνθέτοντας τους πρώτους του διαλόγους. Επέστρεψε στην Ελλάδα σε ηλικία 40 ετών, όπου ίδρυσε την Ακαδημία, το πρώτο πανεπιστήμιο στη Δύση. Αυτή η σχολή, όπου ο μεγάλος μαθητής του Πλάτωνα ο Αριστοκλής φοίτησε για 20 χρόνια, ήταν αφιερωμένη στη μελέτη των μαθηματικών, της φιλοσοφίας, των φυσικών επιστημών, Νόμων και Διακυβέρνησης. Αυτό συνεχίστηκε επί 900 έτη έως ότου η Ακαδημία έκλεισε από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό. Μαζί με τον Σωκράτη και τον Αριστοτέλη, ο Πλάτων έθεσε τις φιλοσοφικές βάσεις της Δυτικής κουλτούρας. Ο Πατέρας της Δυτικής Φιλοσοφίας, ο Πλάτων, επηρέασε κάθε εποχή στους 23 αιώνες από την περίοδο που έζησε. Έχει εγκωμιαστεί ως "η ουσία της Δυτικής σκέψης", "ένας από τους κορυφαίους ποιητές του κόσμου" και "το υπόδειγμα της τελειότητας που θεωρείται ως πρότυπο από ανθρώπους ανώτερης διάνοιας επί δύο χιλιάδες χρόνια". (1) Τα συγγράμματα του Πλάτωνα καλύπτουν μια σειρά από μεγάλης ποικιλίας θέματα - διακυβέρνηση και πολιτική, επιστήμη και θρησκεία, ήθη και τέχνη, ανθρώπινη φύση και έρωτας, και άλλα. Όμως στον πυρήνα βρισκόταν ο ισχυρισμός ότι υπάρχει μια εσωτερική ή θεμελιώδης αλήθεια της ζωής, πέρα από όσα βιώνουμε καθημερινά. Αυτήν την πραγματικότητα την έλεγε "ο Θεός και το Κάλλος". Για τον Πλάτωνα ο Θεός δεν ήταν αποκλειστικά και μόνο μια νοητική έννοια ή ιδέα. Ήταν κάτι που μπορούσε να βιωθεί άμεσα - και θεωρούσε αυτή την εμπειρία ως το ύψιστο επίτευγμα στη ζωή. Μας άφησε με μερικές ωραίες περιγραφές αυτής της εμπειρίας. Εδώ, για παράδειγμα, είναι ένα απόσπασμα από το έργο του "Φαίδων": "Αλλά όταν επιστρέφει στον εαυτό της . . . (η ψυχή) περνάει στον άλλο κόσμο, την περιοχή της καθαρότητας και αιωνιότητας και αθανασίας και του αμετάβλητου, που είναι η προέλευσή της. Τότε ξεκόβεται από το δρόμο των λαθών, και ταυτιζόμενη με το αμετάβλητο είναι αμετάβλητη. Και αυτή η κατάσταση της ψυχής αποκαλείται σοφία . . . "Η ψυχή είναι κατά πολύ όμοια με το θεϊκό, το αθάνατο, το διανοητικό, και το ενιαίο και ακατάλυτο και αμετάβλητο." - Φαίδων Τι μας λέει ο Πλάτων σχετικά με αυτήν την εμπειρία; Μας λέει ξεκάθαρα ότι αυτή δεν διαδραματίζεται στον εξωτερικό κόσμο της αισθητήριας αντίληψης. Και μάλιστα έρχεται ως αποτέλεσμα της "στροφής που κάνει" η ψυχή "προς τον εαυτό της" - μια προς τα μέσα στροφή της επίγνωσης. Βαθιά, μέσα, λέει ο Πλάτων, κάποιος βιώνει ένα πεδίο της ζωής που είναι καθαρό, αιώνιο, αθάνατο, ενοποιημένο, και αμετάβλητο. Ο Πλάτων ονομάζει αυτήν την κατάσταση της ψυχής, σοφία. Στον Φαίδωνα ο Πλάτων περιγράφει την ίδια εμπειρία ξανά: "Από τον παράδεισο που είναι πάνω από τα ουράνια, τι θα έκανε ποτέ ένας γήινος ποιητής ή τι θα τραγουδούσε επάξια; Είναι παρόμοιο με αυτό που θα σας περιγράψω, γιατί πρέπει να τολμήσω να πω την αλήθεια, αφής στιγμής η αλήθεια είναι το θέμα μου. Εκεί κατοικεί το ίδιο καθαυτό το "είναι" με το οποίο σχετίζεται η καθαρή γνώση. Η άχρωμη, η άνευ μορφής, η ακαθόριστη ουσία, η ορατή μόνο στο νου, ο πιλότος της ψυχής. Η θεϊκή διάνοια, έχοντας τραφεί από το νου και την καθαρή γνώση, η διάνοια της κάθε ψυχής που είναι ικανή να λαμβάνει την κατάλληλη για αυτήν τροφή, που χαίρεται να ατενίζει την πραγματικότητα και που για άλλη μια φορά ατενίζει επίμονα την αλήθεια, ξαναγεμίζει και χαίρεται, έως ότου το πλήρωμα του κύκλου των κόσμων φέρει τον δικό της κύκλο ξανά στο ίδιο μέρος. Τη στιγμή της ολοκλήρωσης του κύκλου ατενίζει τη δικαιοσύνη και την εγκράτεια και την απόλυτη γνώση, όχι με μια μορφή γενιάς ή σχέσης, που οι άνθρωποι ονομάζουν ύπαρξη, αλλά απόλυτης γνώσης στην απόλυτη ύπαρξη. Και ατενίζει την άλλη αληθινή ύπαρξη με τον ίδιο τρόπο, και τη γεύεται, περνά κάτω προς το εσώτερο των ουρανών και επιστρέφει σπίτι . . ." (3) Ο Πλάτων περιγράφει ένα υπερβατικό πεδίο της ζωής, "την άχρωμη, άνευ μορφής, ακαθόριστη ουσία". Την χαρακτηρίζει ως "θεϊκή διάνοια", "καθαρή γνώση", "αλήθεια", "πραγματικότητα", "απόλυτη γνώση". Βιώνοντας κάποιος αυτό το πεδίο "ξαναγεμίζει, ανεφοδιάζεται και γίνεται χαρούμενος". Είχε ο Πλάτων μια τεχνική καλλιέργειας αυτής της εμπειρίας; Προφανώς ναι, και φαίνεται ότι ήταν αυστηρή. Προϋπέθετε χρόνια σπουδής των μαθηματικών, αστρονομίας, μουσικής και γυμναστικής (προφανώς όχι πάλης) . . . ζώντας μια ζωή ενάρετη . . . πέντε χρόνια αυστηρών διαλεκτικών συζητήσεων . . . χρόνια υπηρεσίας στο κράτος . . . και μόνο μετά από όλα αυτά θα μπορούσαν λίγοι επιλεγμένοι άνθρωποι να είναι έτοιμοι και άξιοι να λάβουν την τελική πινελιά της γνώσης.
Οι εκατοντάδες επιστημονικές ερευνητικές μελέτες, στην τεχνική του Υπερβατικού Διαλογισμού, αποκαλύπτουν γιατί αυτή η εμπειρία θεωρείται πολύτιμη ανά τους αιώνες. Η τακτική άσκηση του ΥΔ οδηγεί σε μια ολοκληρωμένη λειτουργία του εγκεφάλου, στην αύξηση της δημιουργικότητας και της διάνοιας, στην καλύτερη υγεία και στην αύξηση της ζωτικότητας, της εσωτερικής ειρήνης και ευτυχίας. Τα αποτελέσματα από την άσκηση της τεχνικής του ΥΔ είναι τόσο δυναμικά ώστε, όταν το 1% του πληθυσμού μιας πόλης μάθει και ασκεί την τεχνική, βελτιώνεται η ποιότητα ζωής σε ολόκληρη την πόλη - αυτό ανακλάται για παράδειγμα, στη μείωση των δεικτών της εγκληματικότητας και της βίας. Εκατομμύρια άνθρωποι ανά τον κόσμο έχουν μάθει την τεχνική του Υπερβατικού Διαλογισμού. Άνθρωποι από όλες τις στράτες της ζωής βιώνουν αυτό που έχει περιγράψει ο Πλάτων και τόσοι άλλοι στην μακρόχρονη ιστορία της ανθρωπότητας - και αυτή η απλή, φυσική εμπειρία εξυψώνει και μετασχηματίζει τις ζωές τους. Τι κόσμος θα είναι αυτός που θα μπορούμε να περιμένουμε, όσο αυτή η εμπειρία της υπέρβασης θα διαδίδεται όλο και ευρύτερα. * * * Για εκείνους που θα θέλανε ένα ακόμα απόσπασμα από τον Πλάτωνα, ιδού η διάσημη ομιλία στο "Συμπόσιο", όπου η δασκάλα του Σωκράτη, η Διοτίμα ή Μαντινεία, πραγματεύεται σχετικά με τους διαφορετικούς βαθμούς αντίληψης του Κάλλους. Αυτή καταλήγει περιγράφοντας την ύψιστη εμπειρία. Παρατηρείστε τις ομοιότητες ανάμεσα σε αυτά που περιγράφει και των όσων περιγράφει ο Πλάτων στο πιο σύντομο ανωτέρω απόσπασμα: "Στρεφόμενος κάπως προς τον κύριο ωκεανό του Κάλλους μπορεί (κάποιος) με την περισυλλογή περί αυτού, να παράγει σε όλο τους το μεγαλείο πολλούς ωραίους καρπούς διαλεκτικής και διαλογισμού σε μια άφθονη σοδειά φιλοσοφίας. Έως ότου με τη δύναμη και την αύξηση των αποκτημάτων διακρίνει μια μοναδική γνώση που συνδέεται με ένα κάλλος για το οποίο δεν έχουμε μιλήσει ακόμη. "Και εδώ, σε εκλιπαρώ", είπε εκείνη, "πρόσεξέ με όσο μπορείς καλύτερα. "Όταν ένας άνθρωπος έχει εκπαιδευτεί τόσο πολύ στην αγάπη της αγάπης, έχοντας περάσει από τη μια θεώρηση του ωραίου στην άλλη, με τη σωστή και τακτική άνοδο, ξαφνικά θα έχει αποκαλύψει στον εαυτό του . . . ένα θαυμάσιο όραμα, όμορφο στη φύση του. Και αυτό, Σωκράτη, είναι το τελικό αποτέλεσμα όλου του προηγούμενου μόχθου. "Κατ' αρχήν, υπάρχει για πάντα και ούτε έρχεται στην ύπαρξη μήτε αφανίζεται, ούτε γεμίζει μήτε αδειάζει. Ακόμη, δεν είναι ωραίο σε κάποια μέρη και άσχημο σε κάποια άλλα, ούτε είναι έτσι κι έτσι κάποιες στιγμές και διαφορετικό σε άλλες, ούτε ωραίο από μια άποψη και άσχημο από μια άλλη, μήτε επηρεάζεται τόσο από τη θέση ώστε να φαίνεται ωραίο σε κάποιους και άσχημο σε άλλους. "Ούτε πάλι θα βρούμε το ωραίο παρόν στην εμφάνιση του προσώπου κάποιου ή των χεριών ή οποιουδήποτε άλλου μέρους του σώματος, μήτε ως μια συγκεκριμένη περιγραφή κάποιας γνώσης . . . αλλά να υπάρχει παντοτινά στη μοναδικότητα των μορφών ανεξάρτητο, από μόνο του, ενώ όλη η ποικιλία των ωραίων πραγμάτων το μοιράζονται με τόση σοφία που ενώ όλα έρχονται στην ύπαρξη και χάνονται, αυτό μήτε αναπτύσσεται ούτε μικραίνει, και δεν επηρεάζεται από τίποτα . . . "Στο τέλος φτάνει στο να γνωρίσει την ίδια την ουσία του Κάλλους. Σε αυτήν την κατάσταση της ζωής, πέρα από όλα τα άλλα, αγαπητέ μου Σωκράτη", είπε η Μαντινεία, "ένας άνθρωπος βρίσκει ότι αξίζει αληθινά να ζει, καθώς περισυλλογίζεται την ουσιαστική ομορφιά . . . "Όμως πες μου, τι θα συμβεί αν ένας από εσάς είχε την τύχη να κοιτάξει ολόκληρη την ουσιαστική ομορφιά, καθαρή και ανόθευτη . . .; Τι αν μπορούσε να ατενίσει τη θεϊκή ομορφιά την ίδια, στη μοναδική της μορφή; "Η επαφή του δεν θα γίνει με την ψευδαίσθηση αλλά με την αλήθεια. Όταν λοιπόν, αυτός έχει γεννήσει μια αληθινή αρετή και την αναθρέψει τότε είναι προορισμένος να κερδίσει τη φιλία των Ουρανών, αυτός, πάνω από όλους τους ανθρώπους, είναι αθάνατος." (3) Ο Πλάτων περιγράφει την άμεση εμπειρία του "κύριου ωκεανού του ωραίου". Είναι αιώνιο, "υπάρχει για πάντα". Δεν αλλάζει ποτέ, "ούτε γεμίζει μήτε αδειάζει". Σε αυτήν την κατάσταση, συν τοις άλλοις, "ένας άνθρωπος βρίσκει πραγματικά άξιο το να ζει". Το να βιώσει κανείς αυτό το εσωτερικό πεδίο της ζωής, που μας αναφέρει ο Πλάτων μέσα από τα λόγια της Διοτίμα, είναι σαν να "ατενίζει την ίδια τη θεϊκή ομορφιά" - την υπέρβαση του κόσμου των ψευδαισθήσεων και το βίωμα της "αλήθειας". Όταν έχεις αυτήν την εμπειρία, αποκτάς "αληθινή αρετή", "κερδίζεις τη φιλία των Ουρανών", και γίνεσαι "αθάνατος". Εδώ ξανά τα λόγια του Πλάτωνα καλούν το νου να βιώσει το υπερβατικό, οικείο σε όσους ασκούν την τεχνική του Υπερβατικού Διαλογισμού - το προς τα μέσα καταστάλαγμα του νου, που αποκορυφώνεται στην κατάσταση της σιωπηλής ήρεμης αφύπνισης. Με την επαναλαμβανόμενη υπέρβαση, ο νους εδραιώνεται όλο και περισσότερο σε αυτό το εσωτερικό πεδίο και το νευρικό σύστημα εξαγνίζεται σιγά, σιγά από το στρες. Με αυτόν τον τρόπο και με τον καιρό, η εμπειρία του υπερβατικού πεδίου γίνεται όλο και πιο καθαρή. ΑΝΑΦΟΡΕΣ (1) Οι Διάλογοι του Πλάτωνα (2) Οι Διάλογοι του Πλάτωνα (3) Το Συμπόσιο του Πλάτωνα (4) Το Συμπόσιο του Πλάτωνα |